Αναζητώντας την αξία στην οικονομία και στη φιλοσοφία _ 19.10.2013
Το Σάββατο 19 Οκτωβρίου το workshop Αξία φιλοξένησε τον Νικόλα Θεοχαράκη, καθηγητή πολιτικής οικονομίας και ιστορίας της οικονομικής σκέψης και τον Σπύρο Τέγο, λέκτορα της νεότερης ευρωπαϊκής φιλοσοφίας, οι οποίοι προσέγγισαν το θέμα της αξίας συνδυάζοντας, ακριβώς, τη σκοπιά της οικονομίας με αυτή της φιλοσοφίας.
Πιο συγκεκριμένα, ο Νικόλας Θεοχαράκης επιχείρησε μια ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη της οικονομικής σκέψης. Με αρχή τα Ηθικά Νικομάχεια και τα Πολιτικά του Αριστοτέλη, υπέδειξε ως βασικούς σταθμούς της ιστορίας αυτής, τους σχολαστικούς, τους μερκαντιλιστές, τη σχολή του φυσικού δικαίου, την εργασιακή θεωρία της αξίας σύμφωνα με τον Μαρξ. Αναφέρθηκε επίσης στη νεοκλασική ορθοδοξία, αλλά και στα προτάγματα της σύγχρονης επιστήμης της οικονομίας, ακόμα και στην ύπαρξη της « νευρο-οικονομίας». Ο κύριος Θεοχαράκης σχολίασε κάθε σταθμό μην παραλείποντας να αναφέρει το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε κάθε θεωρία κι έτσι κατόρθωσε πολύ σύντομα και με μεγάλη ευκρίνεια να εισαγάγει το ακροατήριο στην επιστήμη της πολιτικής οικονομίας, που αναλαμβάνει να εξηγήσει τις οικονομικές εξελίξεις της εκάστοτε περιόδου.
Στην συνέχεια, ο Σπύρος Τέγος, αναφέρθηκε στη θεωρία του Adam Smith, δίνοντας έμφαση στην έννοια της «χρησιμότητας» και αναπτύσσοντας τη μεταφορά του «αόρατου χεριού». Ο ομιλητής πραγματεύτηκε σημαντικά ερωτήματα όπως: γιατί κανείς επιδιώκει να συσσωρεύει κέρδος και πώς αυτό «ωφελεί» την κοινωνία∙ πώς φετιχοποιείται το κέρδος και πώς η αξία των ατόμων μετράται με βάση την καλλιέργεια μέσα στην ιστορία (Γαλλία, Σκωτία)∙ τι τύπου άτομο πρέπει να έχουμε για μια αυτοοργανωμένη κοινωνία και πώς προκύπτει η ισορροπία ως απάντηση∙ το δίλημμα μεταξύ σχεδιασμένης και αυθόρμητης οικονομίας∙ ο χρόνος ως κύριος παράγων που ορίζει τις εργασιακές σχέσεις και την αξία στις οικονομικές συναλλαγές.
Η συνάντηση αυτή πρόσφερε πολλά ερεθίσματα για προβληματισμό και κριτική σε φαινόμενα που παρατηρούμε καθημερινά και συχνά παίρνουμε ως δεδομένα ή δεν μπορούμε καν να εξηγήσουμε. ‘Οσα ακούσαμε είναι οι βασικές γνώσεις που αποκτά ένας φοιτητής της επιστήμης της οικονομίας από πολύ νωρίς και αναρωτιέται κανείς αν θα έπρεπε όλοι μας να είμαστε εξοικειωμένοι με τέτοια ζητήματα και όρους που υπάρχουν παντού γύρω μας και μας επηρεάζουν, συχνά άμεσα. Η οικονομία για τους περισσότερους από εμάς είναι μια ακόμα επιστήμη και συχνά το βρίσκουν μάταιο ή και υπερβολικά δύσκολο και περίπλοκο να ασχοληθούν με αυτήν. Ωστόσο, όπως μας υπέδειξαν και οι ομιλητές πολλοί από τους κανόνες, ηθικούς ή και πρακτικούς, που διέπουν τη ζωή μας συχνά προέρχονται από την οικονομική θεωρία και τον τρόπο που αυτή έχει διαμορφωθεί ανά τους αιώνες και ο μόνος τρόπος για να τους κατανοήσουμε και πιθανώς να τους αλλάξουμε είναι με το να μάθουμε κάποια βασικά πράγματα για αυτό το δύσκολο και περίπλοκο αντικείμενο που αβίαστα έχουμε αναθέσει σε «πεφωτισμένους» ειδικούς και που εν τέλει εξουσιάζει την ζωή μας.
Κλείνοντας τη συνάντηση, παρουσιάστηκαν δύο εικαστικά projects:
Η Βίβιαν Εμμανουηλίδου παρουσίασε το project: «3ης Σεπτεμβρίου» στο οποίο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα υπαίθριο μουσείο μέσω αφισοκόλλησης στην ομώνυμης οδού στο κέντρο της Αθήνας. Στις αφίσες αναγράφονται άρθρα του Συντάγματος τα οποία αμφισβητούν την εγκυρότητα νόμων που ψηφίστηκαν υπό καθεστώς Μνημονίου. Το project ασκεί κριτική τόσο στην πολιτεία, η οποία απαξιώνει το Σύνταγμα με τη νομοθετική της πρακτική , όσο και στους πολίτες οι οποίοι ενώ «δικαιούνται και υποχρεούνται» να υπερασπίζονται το Σύνταγμα δεν φαίνεται να αναλαμβάνουν πολλές τέτοιες πρωτοβουλίες.
Η Ηώ Χαβιαρά, με ανάλογη κριτική στάση απέναντι στην οικονομική και κοινωνική επικαιρότητα, μας παρουσίασε «το τάξιμο»: παραδοσιακά κατασκευασμένα τάματα όπου αναγράφονται λέξεις όπως «σπρεντς», «χρέος» κλπ. συνδυάζονται με ένα ηχητικό ντοκουμέντο όπου «συρράπτονται» ρήσεις του υπουργού οικονομικών της Ελλάδας. Αυτό το εν εξελίξει εικαστικό project σχολιάζει την ανορθολογικότητα των όρων και των διαδικασιών που διέπουν την οικονομία και ως εκ τούτου την ζωή μας σήμερα.
Οι δύο καλλιτέχνιδες μας έκαναν να δούμε την κοινωνική κατάσταση που βιώνουμε αυτήν τη στιγμή μέσα από το δικό τους δημιουργικό πρίσμα ενώ ταυτόχρονα με το έργο τους γέννησαν απορίες σχετικά με τον ρόλο της τέχνης σε μια κοινωνία που πλήττεται σε οικονομικό και σε ανθρωπιστικό επίπεδο. Μας υπενθυμίζουν, έτσι, γνωστά ερωτήματα σχετικά με τον σκοπό της τέχνης, αν δηλαδή οφείλει να «διασκεδάζει» ή να στέκεται απέναντι στα κακώς κείμενα κάθε εποχής και να ασκεί δριμεία κριτική στην επικαιρότητα.
‘Αλκηστις Κοντοπούλου
αξία 